Page 10 - Branżowy Informator Gospodarczy 2019

BRANŻOWY INFORMATOR GOSPODARCZY 2019

2. Budownictwo

Budownictwo jest branżą o dużej specyfice, wynikającej z: nicznej, ale też organizacyjnej i procesów zarządzania. Osłabienie branży
• roli w gospodarce narodowej i funkcji jakie realizuje, budowlanej przyspieszył i pogłębił ogólny kryzys gospodarczy, spowo-
• cech produkcji budowlano-montażowej, dowany „chłodzeniem” gospodarki m.in. dla utrzymania celu inflacyjne-
• struktury przedsiębiorstw budowlanych. go. W latach 2000–2003 wielkość produkcji budowlanej zmniejszyła się
Udział budownictwa w PKB od lat oscyluje wokół poziomu 6% o około / 4 i był to pierwszy kryzys w budownictwie od czasu przekształ-
1
– około 6,5% w 2018 r. wobec 5,9% w 1993 r. Natomiast w zatrudnie- cenia gospodarki z centralnie sterowanej w gospodarkę rynkową. Polska
niu zarysował się niewielki, ale wyraźny trend spadkowy: budownictwo gospodarka stała się beneficjentem stagnacji w krajach członkowskich
angażowało 6% zatrudnionych w gospodarce (1993 r.), 6,1% w 2010 r., UE, kompensując spadek popytu krajowego popytem zagranicznym,
a w 2018 r. – 5,8%. Zmiany te – spadek udziału w zatrudnieniu przy więc kryzys nie trwał długo, a na branżę budowlaną wpłynął w zasadzie
wzroście udziału w PKB mogą prowadzić do wniosku o wzroście wy- pozytywnie. Można nawet było spotkać opinie, że kryzys trwał za krót-
dajności pracy i efektywności budownictwa. W warunkach rosnących ko by wprowadzone zostały niezbędne, głębokie zmiany. Polskie firmy
inwestycji w środki trwałe, zwiększającej się od paru lat produkcji bu- budowlane dobrze wykorzystały ten trzyletni okres, przeprowadzając
dowlano-montażowej i niedoborów siły roboczej, niezbędne staje się restrukturyzację, ograniczając zatrudnienie na rzecz podniesienia kwa-
lepsze wykorzystanie pracowników i podnoszenie ich kwalifikacji. Na- lifikacji siły roboczej i wydajności pracy. Zwiększono nakłady na środki
leży tu jednak uwzględnić, że dane dotyczą zatrudnienia, a nie ogółu trwałe – unowocześniono park maszynowy, wprowadzono nowoczesne
pracujących (czyli nie tylko osób pozostających w stosunku pracy, ale technologie, postęp techniczny przyspieszył mechanizację prac budow-
też pracujących na własny rachunek). lano-montażowych. Przedsiębiorstwa, które nie były w stanie sprostać
Rola budownictwa w gospodarce jest szczególna, bowiem budownic- wyzwaniom rynkowym – z rynku zniknęły. Generalnie, powstały warun-
two jest akceleratorem rozwoju gospodarczego, generującym popyt nie ki dla rozwoju budownictwa po wstąpieniu do Unii Europejskiej.
tylko w branżach z budownictwem związanych, ale w całej gospodarce. Od akcesji Polski do UE rozpoczął się wieloletni – do 2012 r. – okres
Inwestycje i dobra koniunktura w budownictwie są „pasem transmisyj- rozwoju budownictwa. Jednak mimo perspektywy ogromnych inwesty-
nym” koniunktury (lub dekoniunktury) do innych branż. Inicjowanie cji, przede wszystkim w budowę i modernizację infrastruktury transpor-
przez władze inwestycji budowlanych – infrastrukturalnych i kubaturo- towej oraz zapewnienia źródeł ich finansowania, rynek inwestycji od-
wych, stawało się, jak pokazuje historia rozwoju gospodarczego, zaczy- budowywał się powoli, a wśród inwestorów panowała duża ostrożność
nem rozwoju całej gospodarki. Problemem mogą być, niestety, źródła i oczekiwanie na stabilizację sytuacji gospodarczej.
finansowania, niezbędne są bowiem środki publiczne. Początek nowej perspektywy finansowej w 2007 r. stał się przełomo-
Oprócz oczywistych funkcji gospodarczych, budownictwo pełni też wy dla rynku inwestycji i rynku budowlanego. Polska stała się najwięk-
ważne funkcje społeczne, mając udział nie tylko w podnoszeniu stopy szym beneficjentem środków unijnych, również tych, przeznaczonych
życiowej, ale też w likwidowaniu wykluczenia społecznego. na modernizację i budowę infrastruktury transportowej wszystkich
Istotną cechą rynku budowlanego jest jego niestabilność i wahania gałęzi transportu, bowiem polski system transportowy stał się ele-
po stronie podażowej oraz popytowej, częstsze i silniejsze niż w in- mentem systemu europejskiego. W polityce transportowej i strategii
nych branżach. Ich przyczyną jest m.in. specyfika produkcji budowla- rozwoju transportu określone zostały pośrednio również priorytety dla
nej – długie cykle produkcyjne i związane z tym wysokie ryzyko zmian budownictwa do roku 2030. W nowej perspektywie finansowej, na lata
w otoczeniu przedsiębiorstw budowlanych. Niestabilne prawo, uwarun- 2014–2020 ustalone cele są nadal aktualne, a strumień środków unijnych
kowania klimatyczne, wzrost cen materiałów do produkcji i wynagro- nie uległ zmniejszeniu, problemem może być tylko ich wykorzystanie.
dzeń wpływających na koszty produkcji budowlanej, skutkują pogorsze- W takich uwarunkowaniach nawet kryzys światowy z 2008 r. nieznacz-
niem sytuacji finansowej przedsiębiorstw. nie wpłynął na polski rynek budowlany. Przedsiębiorstwa budowlane re-
Struktura przedsiębiorstw budowlanych jest kolejną cechą charakte- alizowały głównie inwestycje infrastrukturalne, a zainteresowanie inwe-
rystyczną branży. Zróżnicowana jest struktura własnościowa – oprócz storów budownictwem mieszkaniowym było zdecydowanie mniejsze.
przedsiębiorstw krajowych na rynku funkcjonują podmioty zagraniczne Taką strukturę rynku inwestycji i budowlanego utrwaliły przygotowania
i podmioty z udziałem kapitału zagranicznego. W strukturze wielkości infrastruktury do mistrzostw Europy w piłce nożnej – EURO 2012, któ-
podmiotów zwraca uwagę wysoki udział samozatrudnienia oraz małych rych Polska była organizatorem.
firm, zatrudniających do 9 osób. Okres 2012–2018 charakteryzowały zróżnicowane tendencje, a sytu-
acja w budownictwie zmieniała się niemalże rok do roku. Zakończenie
Branża budowlana – przemiany i ich determinanty przygotowań infrastrukturalnych do EURO skutkowało spowolnieniem
Analiza retrospektywna wskazuje, że branża budowlana od począt- inwestycji infrastrukturalnych, pogorszeniem wykorzystania funduszy
ku okresu transformacji rozwijała się w sposób cykliczny, jednak fazy unijnych, a wykształcona struktura produkcji budowlanej pogłębiła ten-
rozwoju i pozytywnych przemian strukturalnych, technicznych i tech- dencje spadkowe –zmniejszała się produkcja budowlano-montażowa,
nologicznych były długie, a fazy spadku krótkie, o płytkiej amplitu- ceny produkcji budowlanej i rentowność przedsiębiorstw budowlanych.
dzie. Głównymi czynnikami determinującymi przemiany w budownic- Kryzys, krótkotrwały co prawda, zweryfikował tezę, że głównym mo-
twie było urynkowienie gospodarki oraz polityka liberalizacji dostępu torem rozwoju budownictwa są inwestycje infrastrukturalne, a źródłem
do rynku i działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, finansowania – środki unijne. W latach 2014–2015 koniunktura na
wzmocniona, czy wręcz niezbędna w procesie stowarzyszenia z UE. rynku budowlanym ulegała poprawie, nie był to jednak proces stabil-
Stopniowa stabilizacja rozwoju gospodarczego i liberalizujące zmia- ny, a w 2016 r. nastąpiło mocne osłabienie. W kolejnych dwóch latach
ny regulacji prawnych wpłynęły na poprawę klimatu inwestycyjnego sytuacja na rynku budowlanym poprawiała się, wzrosło zainteresowanie
i umożliwiły zagranicznym podmiotom dostęp do rynku, co spowodo- inwestorów budownictwem mieszkaniowym i usługowym. Poprzedni
wało rozwój silnej konkurencji, której krajowe firmy nie były w stanie – 2018 r. był wyjątkowo dobrym okresem dla budownictwa. Przecięt-
sprostać. Polskie firmy budowlane, dysponujące dużym zatrudnieniem ne zatrudnienie, po raz pierwszy przekroczyło poziom 400 tys., dyna-
– około miliona pracujących, jednak odstające kapitałowo, technicznie micznie zwiększyły się inwestycje, produkcja budowlano-montażowa,
i technologicznie, musiały wejść na ścieżkę modernizacji, nie tylko tech- a wraz ze wzrostem cen produkcji budowlanej poprawiała się rentow-

10