Page 21 - Konstrukcje Stalowe Nr 143
P. 21
PRAWO wiedzialności. Różnica pomiędzy tymi dwoma koncepcjami
sprowadza się do tego, że pierwsza z nich oparta jest na art. 5
handlowych, a konkretnie art. 151 § 4 i art. 301 § 5 kodeksu kodeksu cywilnego, natomiast druga nie jest oparta na żad-
spółek handlowych. nej normatywnej podstawie.
Istnieje możliwość przejęcia odpowiedzialności przez Dopuszcza się również stosowanie art. 415 kodeksu cywil-
spółkę dominującą poprzez zawarcie umowy holdingowej, nego w przypadku kiedy to spełnione są warunki pojęciowe
w której to strony zastrzegłyby, na co pozwala art. 353¹ ko- czynu niedozwolonego. Odpowiedzialność ta ma polegać
deksu cywilnego, odpowiedzialność spółki dominującej za na tym, że spółka dominująca ponosi odpowiedzialność za
zobowiązania wierzycieli. Jednak w większości przypadków szkodę, jaką wyrządziła swoim zachowaniem wierzycielowi
mamy do czynienia z holdingiem faktycznym, a co za tym spółki dominującej. Ważnym jest, że wierzyciel nie może się
idzie, nie można zastosować wyżej opisanego rozwiązania. tym samym domagać spełnienia świadczenia, ale zapłaty od-
szkodowania na jego rzecz. Do przypisania odpowiedzialno-
Unormowanie w prawie polskim ści spółce dominującej konieczne jest spełnienie łącznie kilku
przesłanek: wystąpienie szkody, winy oraz zawiązku przyczy-
Polski ustawodawca nie przewidział normy prawnej przy- nowego pomiędzy szkodą a zawinionym zachowaniem spół-
pisującej odpowiedzialność spółce dominującej za zobowią- ki dominującej. Jako szczególnie jaskrawy przykład, kiedy to
zania spółki zależnej, w sytuacji kiedy to ta pierwsza wydaje można zastosować ten przepis w piśmiennictwie wskazuje
wiążące polecenia spółce w zakresie prowadzenia jej spraw. się tworzenie w procesie inwestycyjnym przez generalnego
Nie oznacza to jednak, że wierzyciel spółki nie może próbo- wykonawcę spółek zależnych, które to przejmują do wykona-
wać dochodzić swoich praw od spółki dominującej. Wobec nia fragmenty zadania inwestycyjnego1). Następnie spółki te
braku stosownego unormowania, doktryna próbuje znaleźć nie wykonują zaciągniętych zobowiązań, po czym ogłaszają
rozwiązanie tego problemu. swoją upadłość.
Pspróóbłcyepdrozmypinisuajnąicaeoj pdrpzoewz ideodkztiarylnnoęści Jednak należy podnieść, że wykazanie przez wierzyciela
winy spółki dominującej będzie bardzo trudne z uwagi na
Pierwszą z koncepcji stworzoną przez doktrynę jest nad- fakt, iż decyzje spółki dominującej powodujące szkodę w ma-
użycie prawa, która wywodzi się z amerykańskiego piercing jątku wierzyciela mają charakter wewnętrzny w strukturze
the corporate veil (PCV – „przekłucie welonu korporacyjne- podmiotu zależnego, bądź w stosunkach pomiędzy spółką
go”) oraz z podobnej niemieckiej koncepcji Durchgriff („prze- dominującą a podmiotami zależnymi, a więc nie będą one
łamania"). wierzycielowi znane.
Koncepcja ta dopuszcza przejęcie odpowiedzialności przez Orzecznictwo
spółkę dominującą w wyjątkowych sytuacjach. Pozwala to
na niedopuszczenie do skorzystania przez spółkę dominują- Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach kilkukrotnie odnosił
cą z ograniczenia odpowiedzialności i ponoszenie jej pomi- się do opisanego w tym artykule problemu. Niestety w żad-
mo braku stosunku umownego łączącego ją z wierzycielem. nym ze swoich rozstrzygnięć, rozpatrując go, zarówno na
gruncie koncepcji PCV, jak i powództwa na podstawie art. 415
W prawie polskim doktryna odwołuje się do przepisu art. 5 kodeksu cywilnego nie przypisał odpowiedzialności spółce
kodeksu cywilnego, który dotyczy to nadużycia prawa pod- dominującej za zobowiązania spółki zależnej.
miotowego, a w tym przypadku nadużycia osobowości praw-
nej. Koncepcja ta oparta jest na założeniu, że w pewnych Podsumowanie
przypadkach korzystanie z ograniczenia odpowiedzialności
przez podmiot może być uznane nie za wykonywanie prawa, Należy więc uznać, że na gruncie obecnego stanu prawne-
ale za jego nadużycie. Wskutek tego wykluczone jest powo- go przypisanie odpowiedzialności spółce dominującej za zo-
łanie się na przepisy art. 151 § 4 i art. 301 § 5 kodeksu spółek bowiązania spółki zależnej jest raczej mało prawdopodobne.
handlowych, które nie pozwalają na ponoszenie odpowie- Wynika to z faktu, iż sądy pomimo że odnoszą się w swoich
dzialności przez spółkę dominującą tj. wspólnika za zobowią- orzeczeniach do wyżej opisanych w artykule koncepcji, osta-
zania spółki zależnej. tecznie decydują o nieprzypisaniu odpowiedzialności spół-
kom matkom. Należy więc oczekiwać, iż ustawodawca zde-
Należy jednak zauważyć, że przyjmuje się, że art. 5 kodeksu cyduje się uregulować powyższy problem, ponieważ w wielu
cywilnego pełni funkcję obronną, a nie zaczepną. To znaczy, sytuacjach, pomimo że wydaje się to niesprawiedliwe, spółka
że jeżeli ktoś zostałby pozwany przez inny podmiot, w sytu- matka nie ponosi odpowiedzialności za decyzje, które tak na-
acji kiedy doszłoby do nadużycia prawa podmiotowego może prawdę podjęła właśnie ona.
się on powołać na art. 5 kodeksu cywilnego. Jednak w opi- Literatura
sywanej sytuacji konieczne byłoby wniesienie powództwa K. Pyzio, Odpowiedzialność spółki dominującej względem wie-
przeciwko spółce dominującej, a tym samym art. 5 kodeksu
cywilnego pełniłby funkcję zaczepną. Dlatego też duża część rzycieli kapitałowych spółek zależnych, Warszawa 2015.
doktryny przyjmuje w związku z tym, że stosowanie wyżej Prawo spółek kapitałowych. System Prawa Prywatnego, red.
powołanego przepisu w opisanej sytuacji jest wykluczone.
Jednak wielu autorów dopuszcza stosowanie przepisu art. 5 S. Sołtysiński, t. 17, Warszawa 2015.
kodeksu cywilnego jako możliwej podstawy powództwa, po- S. Włodyka, Prawo koncernowe, Kraków 2003.
stulując szerokie rozumienie tegoż artykułu.
Od redakcji: Jesteśmy otwarci na wszelkie głosy naszych Czytelników
Drugą z koncepcji kreowaną przez doktrynę jest nadużycie dotyczące zjawisk zakłócających prawidłową rywalizację
formy prawnej jako koncepcja sui generis. Odnosi się ona do na rynku między przedsiębiorstwami.
odpowiedzialności autonomicznej, nieopartej na żadnym
przepisie prawa, pomimo swojego podobieństwa do opisa- 1) S. Włodyka, Prawo koncernowe, Kraków 2003, passim.
nej powyżej koncepcji. Mianowicie, w sytuacji kiedy należy
uznać, że spółka dominująca dopuściła się nadużycia nie
należy dopuszczać do zastosowania ograniczenia jej odpo-
6/143 KONSTRUKCJE STALOWE 21
12.2016
